بازار بورس ایران یکی از پر سودترین بازارهای سرمایه در آسیا هستش و با وجود فراز و نشیبای شدید اقتصاد ایران در نیم قرن گذشته، همیشه بر شمار سهامداران و فعالانش اضافه شده است.
بیشتر از ۵۰۰ شرکت در ده ها گروه صنعتی و خدماتی و بانکی در اون فعال هستن و نزدیک به ۹ میلیون نفر از جمعیت ایران، کد سهامداری در اختیار دارن.
براساس شرکت کنندگان در عرضه اولیه شرکت کگهر که چند روز پیش اتفاق افتاد، انگار حدود ۴۰۰ هزار تن از جامعه سهامداران بورس ایران، فعال بوده و نسبت به خرید و فروش در طول سال اقدام می کنن.
سوددهی بازار سرمایه واسه آدمایی که صبور بوده و تحلیل و درک درستی از بازار دارن، به مراتب بیش تر از تغییرات اندازه ارز و سود بانکی بوده و پیش بینی می شه که استقبال عمومی از بورس در ایران عصر ۱۴۰۰ به مراتب بیش تر از ایران عصر ۱۳۰۰ باشه. در طول روز، هم در اختیار رسانه های دیداری و هم نوشتاری و هم دیجیتالی، با اصطلاحات اقتصادی مواجه میشیم که دونستن اونا خوبه.
گزارش امروز سرویس دانستنیای ما، نگاهی داره به این اصطلاحات به درد بخور اقتصادی که در بالا بردن اطلاعات عمومی شما موثر است.
با اصطلاحات به درد بخور بورسی همراه باشین و اگه کد بورس ندارین، در اسرع وقت دست به کار شین و با ذهن فریبکاری که شما رو از این کار نهی می کنه و بورس رو بازار پر خطر و ضرر و اشتباهی می دونه، خداحافظی کنین.
بازار ثانویه
داراییایی که اول در بازار اولیه مورد معامله قرار گرفته در بازار ثانویه مورد معامله دوباره قرار میگیره و نماد اون در کشور ما بورسه. همونطور که گفته شد بازار بورس بازار ثانویه حساب می شه یعنی اون که در بورس شرکتی تأسیس نمی شه و فقط سهام شرکتای قبول شده مورد معامله قرار میگیره.
قیمت اسمی
قیمت اسمی همون قیمت اولیه سهم در بازار اولیه س که در بازار بورس تهران برابر ۱۰۰ تومنه. همونطور که از عنوان اون پیداست، این فقط قیمت اسمی سهمه و بدین معناست که شرکت در روز اول، قیمت هر سهم خود رو ۱۰۰ تومن تعیین کرده و سهامداران روز اول واسه خرید سهام این شرکت مبلغ ۱۰۰ تومن پرداخت کردن.
عدد ۱۰۰ تومن مبنای محاسبات زیادی در افزایش سرمایههاس. معمولاً سرمایه یه شرکت در بازار بورس تهران از ضرب تعداد سهام اون در عدد ۱۰۰ تومن به دست میاد. هم اینکه واسه تعیین تعداد سهام یه شرکت، سرمایه اونو تقسیم بر عدد ۱۰۰ تومن می کنن.
پرتفو (Portfolio) یا پرتفوی
پرتفو عبارتست از سبدی از سهم شرکتهای جور واجور که با هدف کاهش خطر سرمایه گذاری جفت و جور می شه.
کارشناسان اقتصادی حتی در بهترین حالتهای تحلیلی خرید تنها یه سهم (اصطلاحاً یدونه سهم شدن) رو پیشنهاد نمی کنن و پیشنهاد خرید چند سهم جور واجور رو میدن.
این کار واسه اون هستش که خطر سرمایه گذاری کم بشه.
فرض کنین صنعتی با رشد قیمت ارز خودشو نشون میده (این صنعت شایدً در کار صادراته) و صنعتی دیگه با رشد قیمت ارز متضرر می شه (مواد اولیه این صنعت وارد می شن). حال اگه در سبد ما از هر دوی این صنایع سهام خریداری شه، واقعا خود رو نسبت به تغییرات قیمت ارز محفوظ کردیم و تغییرات به وجود اومده به وسیله قیمت ارز باعث رشد یکی و کاهش دیگری می شه.
به بیان دیگه با تشکیل سبد سهام، ضرر به وجود اومده به وسیله کاهش قیمت یک یا چند سهم رو با سود حاصل از زیاد شدن قیمت سهمای دیگه پوشش می دیم.
کد معاملاتی یا کد بورسی
عبارتست از کدی ثابت که به سهامداران اختصاص داده می شه تا موقع خرید و فروش سهام ازش استفاده کنن. این کد تشکیل شده از سه حرف اول نام خانوادگی آدما به همراه یه عدد ثابته که در معاملات سهام کارکردی مشابه شماره حساب در نقل و انتقالات بانکی رو داره.
مثلاً فردی که نام خانوادگی اون میرزاییه ممکنه کدی به صورت میر۰۶۵۲۱ دریافت کنه.
واسه خرید و فروش سهام، دریافت کد معاملاتی الزامیه. سازمان بورس این کار رو واسه سهولت در کار خرید و فروش سهام انجام میده. یعنی یه بار مدارک شناسایی شما رو میگیره و به جای اون به شما کدی میده که در معاملات همیشه با اون کد شناسایی میشین. واسه دریافت این کد باید به یکی از شرکتهای کارگزاری بورس مراجعه کنین. واسه پیدا کردن نشانی و مشخصات کارگزاریای فعال می تونین به سایت سازمان بورس به نشانی www.seo.ir مراجعه کنین.
شرکت کارگزاری (Stock Brokerage Firm)
کارگزاریا بنگاههای معاملاتی هستن که خرید و فروش سهام از راه اونا صورت میگیره. در این خرید و فروش اونا وکیل کامل الاختیار فروشنده و خریدار هستن. به بیان دیگه، کارگزاریا واسطه بین سهامداران و سازمان بورس حساب می شن.
همونطور که واسه انجام امور مربوط به داراییای پولی به بانک مراجعه می کنیم، واسه انجام امور مربوط به دارایی سهام خود نیاز داریم به یه شرکت کارگزاری مراجعه کنیم.
کارگزاریا طبق قوانین سازمان بورس عمل کرده و به وسیله آزمون با شرایط خاص انتخاب می شن.
واسه فعالیت در هر کدوم از زمینه های بورس اوراق بهادار، کالا و انرژی، کارگزاران نیاز به اخذ مجوز مربوطه از سازمان بورس رو دارن.
کارگزاران علاوه بر خدمات معاملات سهام، خدمات دیگری مثل صندوق سرمایه گذاری، سبدگردانی، مشاوره و آموزش رو به سهامداران ارائه میدن.
۱۰۸ شرکت کارگزاری بورس در ایران فعالیت می کنن که اسامی و اطلاعات تماس اونا رو میشه در سازمان بورس یافت.
حتما بخونه:
نماد شرکتهای بورسی
عبارتست از کد شرکتا که واسه سهولت شناسایی اونا و دسته بندی شون در بورس استفاده میشن. نماد یه شرکت معمولا از حرف اول گروه صنعتی اونم اینکه بخشی از نام شرکت تشکیل می شه.
مثلا سیمان خاش که مربوط به گروه شرکتای سیمانیه با نماد سخاش (س حرف اول سیمان + نام شرکت) شناخته می شه.
در ادامه بعضی از گروه های جور واجور فعال در بورس و نماد شرکتها معرفی شدن:
گروه واسطه گریای مالی: شرکتهای سرمایه گذاری، شرکتهای چند رشته ای صنعتی و بانکها در این گروه قرار دارن. حرف اختصاری اون «و» است مانند وخارزم (شرکت سرمایه گذاری خوارزمی)، وغدیر (شرکت سرمایه گذاری غدیر)، وبصادر (بانک صادرات) و …
- گروه سیمانی: حرف اختصاری اون «س» است. مانند سفارس (سیمان فارس و خوزستان)، ستران (سیمان تهران)، سشرق (سیمان شرق) و …
- گروه فلزات: حرف اختصاری اون «ف» است. مانند فاراک (ماشین سازی اراک)، فلوله (لوله و ماشین سازی ایران)، فولاد (فولاد مبارکه اصفهان) و …
- گروه قندی: حرف اختصاری اون «ق» است. مانند قپارس (قند پارس)، قزوین (کارخانجات قند قزوین)، قشیر (قند شیروان قوچان و بجنورد) و …
- گروه صنایع شیمیایی و نفت: شرکتای پالایشگاهی و پتروشیمی در این دسته ان. حرف اختصاری اون «ش» است. مانند شاراک (پتروشیمی اراک)، شصفها (پتروشیمی اصفهان)، شاوان (پالایش نفت لاوان) و …
- گروه خودرویی: حرف اختصاری اون «خ» است. مانند خودرو (ایران خودرو)، خساپا (سایپا)، خپارس (پارس خودرو) و
- گروه صنایع غذایی به غیر از قند و شکر: حرف اختصاری اون «غ» است. مانند غبشهر (صنعتی بهشهر)، غشان (شیر پاستوریزه پگاه خراسان)، غپینو (پارس مینو) و…
- گروه اجناس دارویی: حرف اختصاری اون «د» است. مانند دلر (داروسازی اکسیر)، دکیمی (کیمیدارو)، دجابر (داروسازی جابر ابن حیان) و …
اینم بگیم نماد بعضی از شرکتهای بورسی از قانون کلی فوق (حرف اختصاری + نام شرکت) پیروی نمی کنه.
مثلاً نماد «ذوب» از گروه فلزات که مربوط به شرکت ذوب آهن اصفهانه یا نماد «مداران» از گروه رایانه که مربوط به شرکت داده پردازی ایرانه. نماد کلیه شرکتهای فعال در بازار بورس و فرابورس از شرکت فناوری بورس تهران میشه دید.
معنی هفتم: سال مالی
عبارتست از یه سال که اول اون شروع فعالیت مالی و انتهای اون پایان فعالیت مالیه و ممکنه بر سال شمسی منطبق باشه. واسه محاسبه سود و زیان یه شرکت یه دوره خاص تعیین می شه که در آخر اون دوره، اعضای هیئت مدیره موظف به گزارش دهی درباره کارکرد خود در اون دوره و ارائه پیش بینی از کارکرد آینده شرکت هستن. این دوره براساس موافقت بیشتر سهامداران تعیین می شه.
چیزی که در کشور ما و بورس ما مرسومه قرار دادن یه سال کامل به عنوان سالی مالیه، هر چند در بعضی از بورسای جهانی مشاهده می شه که از دوره های مالی کوتاهتر از سال هم استفاده شده.
ایام مالی طولانی تر باعث اعمال تعدیلات بیشتر در سودهای اعلامی در اول دوره به وسیله شرکتا می شه و در بازارهای کارا اثر خاصی بر روند قیمتی نداره.
معنی هشتم: شاخص
اعدادی هستن که نمایانگر وضعیت بازار طی دوره های قبل و جاری هستن. واسه سرمایه گذاری در هر بازار بورسی، اول باید وضعیت اون بررسی شه.
واسه بررسی وضعیت بازار شاخصای مختلفی وجود دارن.
شاخص کل
عددیه که بازدهی کل بازار رو نشون میده و تغییرات مثبت و منفی اون نشون دهنده تغییرات مثبت یا منفی کل بازاره. مثلاً واسه محاسبه بازدهی بازار طی ماه گذشته میشه درصد رشد شاخص رو از اول تا انتهای ماه در نظر گرفت. رشد یا نزول شاخص کل، پیرو رشد یا نزول قیمت سهام صنایع مختلفه که تأثیرگذاری اونا فرق داره.
شاخص مالی
عبارتست از روند بازدهی شرکتای سرمایه گذاری.
شاخص صنعتی
عبارتست از روند بازدهی شرکتای غیرسرمایه گذاری یعنی شاخص کل منهای شاخص مالی.
شاخص ۵۰ شرکت فعالتر
سازمان بورس هر چند وقت یه بار (معمولاً به صورت فصلی) براساس وضعیت معامله شرکتا و نقدشوندگی اونا ۵۰ شرکت فعالتر یا برتر رو اعلام می کنه که این شاخص بازگوکننده روند رشد این شرکت هاست.
شاخص بازده نقدی
عبارتست از بازدهی شرکتها به جهت بازده سود خالص.
شاخص بازده نقدی و قیمت
عبارتست از بازدهی شرکتها به جهت بازده سود خالص و قیمت.
معنی نهم: سود پیش بینی شده (EPS)
عبارتست از سود عایدی شرکت به ازای هر سهم که به وسیله شرکت پیش بینی می شه. در اول سال مالی، هر شرکت سود تخمینی خود رو براساس نظر هیئت مدیره شرکت تخمین می زنه و به سهامداران اعلام می کنه.
معمولاً این اعلام سود با محافظه کاری صورت میگیره. سود پیش بینی شده در قیمت سهم اثر مستقیم داره.
واسه به دست آوردن EPS باید سود خالص شرکت (پس از کسر مالیات) رو بر تعداد سهام شرکت تقسیم کرد.
عدد EPS رو میشه در صورت سود و زیان شرکتها با عنوان «سود هر سهم پس از کسر مالیات» پیدا کرد.
معنی دهم: کاهش سود
تغییرات سود پیش بینی شده (EPS) شرکتها طی سال مالی رو کاهش می گن. پس از اون که سال مالی شروع شد، بسته به روند عملکردی شرکت، هیئت مدیره تخمینی که از مقدار EPS ارائه داده بودن رو به رقمی واقعی نزدیک تر می کنن یا اصطلاحاً اونو کاهش می کنن. کاهش به دو صورته. کاهش مثبت که به افزایش EPS منجر می شه و کاهش منفی که به کاهش EPS میرسه. کاهش مثبت و منفی روی قیمت معاملاتی سهم هم تاثیر مثبت و منفی میذاره.
معنی یازدهم: بسته شدن نماد
هر گونه تغییر، مثل تغییر در اصول اساسی شرکت به مانند تغییر محل، کاهش EPS، افزایش سرمایه و تعیین اعضای هیئت مدیره و …فقط در صورتی شدنیه که نماد معاملاتی شرکت بسته شه.
یعنی معاملات سهام شرکت تا زمان اراده کردن در مورد موارد فوق تعطیل می شه و نماد شرکت در تابلوی بورس به وضعیت متوقف در میاد.
اینم بگیم، بعد از اراده کردن در مورد موارد فوق و با اجازه سازمان بورس، سهام شرکت مورد نظر با قیمت جدید وارد تابلو می شه یا اصطلاحاً نماد بازگشایی می شه و در اولین روز باز شدن، سهام از قانون حجم پایه پیروی نکرده و مانند روزای دیگه سقف و کف قیمتی مجاز نداره.
مجمع سالیانه
مجمع سالیانه، جلسه سهامداران و اعضای هیئت مدیره شرکتا واسه ارائه وضعیت کارکرد شرکت و تعیین سوده که برابر قانون سازمان بورس باید بیشترین حد چهار ماه بعد از پایان سال مالی شرکتا تشکیل شه. در مجمع سالیانه که به اون مجمع عادی هم می گن هیئت مدیره گزارش خود رو به سهامداران ارائه می کنه و در مورد اندازه سود تقسیمی بین سهامداران اراده کردن انجام می شه.
با امید به اینکه اطلاعات داده شده بتونه راهنمای خوبی واسه مخاطبان ما جهت ورود به بازار سرمایه کشور در هفته های آینده باشه.