مدل های هزینه‏‎های کیفیت -پایان نامه درباره هزینه های کیفیت

 
مدل های تعیین هزینه‎های کیفیت
اصول هزینه‎یابی کیفیت تا حدود زیادی مشخص و بدون ابهام است. هدف نهایی عبارتست از “تعیین سطح بهینه کیفیت که در آن هزینه‎ها حداقل می‎شود” . آنچه از اهمیت بیشتری برخوردار است و اکثر محققان این حوزه را به تکاپو واداشته، تعیین اقلامی است که باید به عنوان هزینه‎های کیفیت لحاظ شوند. براین اساس تاکنون مدل‎های مختلفی ارائه شده است که می توان آن ها را در چهار دسته کلی طبقه‎بندی نمود.
مدل های هزینه های کیفیت را می توان در چهار دسته کلی طبقه بندی کرد.
 
 
 

 
-9-1. مدل  P-A-F
این مدل قدیمی‎ترین و متداول‎ترین روش هزینه یابی کیفیت است. اکثر سازمان هایی که به طور جدی هزینه های کیفیت را در سیستم خود لحاظ و هزینه‎یابی کیفیت را بکار گرفته اند، از این روش استفاده می کنند. هزینه ها در این مدل به سه بخش تقسیم می شود که عبارتند از:  هزینه‌های پیشگیری (هزینه اقداماتی که برای اطمینان از تولید کالا یا خدمت با کیفیت مطلوب انجام می شود)، هزینه های ارزیابی (هزینه بازرسی و ارزیابی کلیه بخش های دخیل در تولید) و هزینه های شکست (هزینه هایی که به دلیل خروجی فاقد کیفیت مطلوب و در جهت اصلاح کالا یا خدمت معیوب (داخلی یا خارجی )صورت میگیرد) (دیل و پلانک[1]،2003). جوران(1962) برمبنای این مدل نظریه‎ای ارائه داد که رابطه معکوس میان هزینه پیشگیری و ارزیابی از یک سو و هزینه شکست را از سوی دیگر نمایش می­دهد. بر این اساس سرمایه‎گذاری بیشتر، در دو بخش پیشگیری و بازرسی، سبب کاهش هزینه‎های شکست می شود. این داد و ستد معکوس که بسیار شناخته شده و از مقبولیت بالایی برخوردار است، به خوبی بیانگر مفهوم سطح بهینه کیفیت می باشد که اساس هزینه‎یابی کیفیت است (نمودار2- 1).
 
 
[1]– dale and  plunkett
 
 
 
بنابراین سطحی از کیفیت وجود دارد که در آن هزینه‎های کیفیت در حداقل خود واقع است. البته در دوره‎های بعد، برخی از محققین به این نظریه انتقاد داشتند و آن را به چالش کشیدند. این نظریات بر این اساس استوار بود که نقطه بهینه و اقتصادی برای کیفیت وجود ندارند و سطح بهینه برای کیفیت در حقیقت سطح بدون عیب است.
بورگس[1] تلاش نمود تا این دو نظریه را با یکدیگر تطبیق دهد. نتیجه مطالعات او این بود که دیدگاه کلاسیک برای دوره زمانی مشخص و محدود و دیدگاه مدرن برای افق زمانی نامحدود مناسب است. همچنین فاین[2]، داوس[3]، ماسلوس[4] و دادا[5] پیشنهاد دادند که مدل سنتی، تصویری دقیق و ایستا از سطوح اقتصادی کیفیت ارائه می­دهد، حال آنکه در شرایط دینامیک و چند دوره­ای، هزینه‎های شکست با گذشت زمان و بدون نیاز به افزایش در هزینه‎های پیشگیری و ارزیابی کاهش می یابند (نمودار1-2).
 
[1] – Burgess
[2] -Fine
[3] -Dawes
[4] -Marcellus

 
همان طور که در اغلب متون کیفیت ذکر شده، هزینه‎های کیفیت به چهار گروه عمده تقسیم می‎شوند:
1 . هزینه‎های پیشگیری
2  . هزینه‎های ارزیابی

3. هزینه‎های شکست داخلی
4. هزینه‎های شکست خارجی

چنانچه در نمودار (1-2) مشاهده مي‎شود، دو گروه اول هزينه ها مربوط به توليد محصول مرغوب و دو گروه آخر ناشي از توليد محصول نامرغوب مي‎باشد. اين دو نوع هزينه، هزينه محصول مرغوب و هزينه محصول نامرغوب با هم نسبت عکس دارند؛ يعني هر چه ما هزينه توليد محصول مرغوب را بالا ببريم، هزينه هاي توليد محصول نامرغوب کاهش مي­يابد. هزينه هاي کيفيت در جايي قبل از کيفيت 100 درصد به حداقل مي­رسد؛ بنابراين سازمان ها سعي کردند محصول را در همان حيطه اي توليد کنند که هزينه به حداقل مي‎رسد. ضروري است که بين هزينه هاي کيفيت معقول و منطقي وهزينه هاي کيفيت غير ضروري و نامناسب، مدل و روش مناسبي را ترسيم کنيم (نمودار2-3) (گرینا[1]،1999).
 
 
[1] – gryna

با وجود انتقاداتی که به نظریه سنتی جوران وارد شده است، مدل سنتی و رابطه معکوس ذکر شده همچنان دارای مقبولیت گسترده‎ای است و در مباحث مربوط به کیفیت، به آن استناد می‎شود.
2-9-2. مدل هزینه فرصت یا هزینه پنهان
در این مدل هزینه فرصت از دست رفته به سایر هزینه‎های کیفیت لحاظ شده در مدلPAF اضافه می‎شود. به دلیل عینی نبودن هزینه فرصت از دست رفته، تنها امکان تخمین این هزینه‎ی ناآشکار وجود دارد. این هزینه‎ها که اخیراً مورد توجه قرار گرفته‎اند، شامل مواردی از قبیل سود کسب نشده به دلیل از دست دادن مشتری یا کاهش درآمد به دلیل عدم تطبیق است. براین اساس هزینه‎های کیفیت شامل هزینه پیشگیری، ارزیابی، شکست و فرصت از دست رفته خواهد بود. محققان در مطالعات خود، اقلام متعددی را برای هزینه فرصت از دست رفته برشمرده‎اند. از جمله می‎توان به ساندووال چاوز[1] و  بروویدز[2]اشاره کرد که این هزینه را به سه دسته ظرفیت نصب شده و معطل مانده، حمل ناکافی مواد و عرضه ضعیف خدمات تقسیم کرده‎اند. از نظر آن ها مجموع هزینه‎های کیفیت عبارتست از: درآمد از دست رفته و سود کسب نشده (ساندووال چاوز و بروویدز، 1998).
2-9-3. مدل هزینه فرایند
این مدل ابتدا توسط راس[3](1997) ارائه شد و نخستین بار توسط مارش[4] (1989) به منظور هزینه‎یابی کیفیت به کار رفته است (مارش، 1989). در این مدل هزینه‎های کیفیت به صورت مجموع هزینه‎های تطبیق و عدم تطبیق فرایند تعریف می‎شود. هزینه تطبیق عبارتست از: هزینه‎هایی که باید صورت گیرد تا فرایند مشخصی در مرتبه اول، کالا یا خدمتی مطابق با استاندارد مد‎نظر تولید کند. هزینه عدم تطبیق نیز شامل هزینه شکست به دلیل فرایندی است که منجر به تولید مغایر با استاندارد مورد نظر می‎شود. تمایز اصلی این مدل با سایر روش‎ها، تاکید بر فرایند به جای کالا یا خدمات تولید شده است.
2-9-4. مدلABC [5]
روش هزینه‎یابی بر مبنای فعالیت در حقیقت یک روش حسابداری است و یک مدلCOQ[6] نیست. از اصلی‎ترین  مشکلات در هزینه‎یابی کیفیت، عدم مطابقت سیستم‎های حسابداری سنتی با آن است. این سیستم‎ها غالباً داده‎های مورد نیاز مربوط به کیفیت را ارائه نمی‎دهند، مثلاً سود ناشی از ارتقاء کیفیت را ثبت نمی‎کنند. ریشه مشکل در اینجاست که بیشتر اقلام موجود در هزینه‎یابی کیفیت بر مبنای فعالیت یا فرایند هستند، در حالی که سیستم‎های حسابداری سنتی حساب ها را براساس اقلام هزینه‎ها و نه فعالیتها ثبت می‎کنند این روش را کوپر و کاپلان[7](1988) برای حل این مشکل ارائه دادند تا به عنوان ابزاری جهت هزینه‎یابی کیفیت بکار رود (لارسون[8]،2002).
 
[1]– Sandoval chavez
[2]– beruvides
[3]– ross
[4] – marsh
[5]– Activity based costing
 Cost of Quality-[6]
[7]– Cooper based caplan
[8] – larson