1-1-1- تعريف گمرک
گمرک نهادي ضروري براي حکومت خوب[1]، تامين درآمد، تسهيل تجارت و حفاظت از جامعه مي‌باشد .اين سازمان امور مربوط به جابجايي کالا و مسافرين را در سطح بين المللي مديريت مي‌کند.(صفاري طاهري،1389)شوراي همکاري گمرکي، گمرک را چنين تعريف کرده است: گمرک سازماني است دولتي که مسئول اجراي قانون گمرک و وصول حقوق و عوارض ورودي و صدوري و همچنين واردات و ترانزيت و صادرات کالا مي باشد.(WCO,2006)
1-1-2- وظايف گمرک ايران
طبق قانون وظايف زير به عهده گمرک مي باشد:
- اجراي قانون امور گمرکي و آيين نامه اجرائي آن و مقررات عمومي سالانه صادرات و واردات و قراردادهاي بازرگاني و توافق نامه هاي منعقده پاياپاي.
- اجراي قوانين و مقررات ويژه مربوط به مناطق آزاد تجاري – صنعتي و ويژه اقتصادي و بازارچه هاي مرزي که اجراي آنها به گمرک محول گرديده است.
- اجراي مقررات بانکي و ارزي ،مقررات بهداشتي و قرنطينه اي اعم از حيواني و نباتي ،مقررات سازمان انرژي اتمي،مقررات استاندارد و تحقيقات صنعتي ،مقررات وزارت ارشاد اسلامي ،مقررات وزارت صنايع و معادن.
- اعمال مقررات گمرکي درباره معافيت‌ها.
- اعمال قوانين و مقررات مربوط به تشويق صادرات و حفظ گونه‌هاي کمياب گياهي و جانوري.
- انجام تشريفات گمرکي واردات موقت، صادرات موقت، کابوتاژ، ترانزيت داخلي، ترانزيت خارجي و کالاهاي مرجوعي وانتقالي.
- اعمال مقررات گمرکي در مورد فروشگاه هاي آزاد،بسته ها و پيک هاي سياسي و همچنين محصولات و مرسولات پست بين المللي.
- اعمال مقررات ضد دامپينگ و مقابله با جرايم سازمان يافته بين المللي.
- اجراي مقررات مربوط به تخلفات و قاچاق گمرکي و ضبط و نگهداري کالا و تعقيب موضوع.
- اخذ حقوق و عوارض و هزينه‌هاي گمرکي و غير گمرکي که وصول آنها به عهده گمرک ايران محول گرديده و ترخيص و تحويل کالا به صاحب کالا يا نماينده قانوني آن.
- اجراي مقررات مربوط به حق العمل‌کاري در گمرک ايران.
- رسيدگي و حل اختلافات ناشي از قانون و مقررات گمرکي.
- تهيه و تنظيم آمار واردات و صادرات کالاهاي مختلف به کشور و تجزيه و تحليل لازم به منظور دستيابي به الگوي مناسب در زمينه صادرات و واردات.
- اجراي مقررات مربوط به حفظ حقوق مالکيت فکري ،حفظ حقوق مصرف کنندگان و جلوگيري از اغفال مردم در مقابل ورود کالاهاي تقلبي و غير اصلي (بنائي ،1380).
1-1-3- نقش‌هاي گمرک
- نقش گمرک در اجراي سياستها و برنامه‌هاي کلان توسعه اقتصادي کشور.
- نقش گمرک در وصول درآمد.
- نقش گمرک در مبارزه با مواد مخدر.
- نقش گمرک در ارتباط با مناطق آزاد و ويژه اقتصادي.
1-1-4- چشم انداز[2]
گمرک جمهوري اسلامي ايران در افق 1404 با اتکال به خداوند متعال و در پرتو عزم و اراده سازمان و برنامه ريزي مدبرانه و با بهره مندي از ساختار خلاق و نوآور، سرمايه هاي انساني متعهد و کارآمد و فناوري هاي نوين سازماني است:”چابک، هوشمند، قانون مدار، مقتدر، پاسخگو(مشتري مدار)، روزآمد و دانش محور”
در افق اين چشم انداز، گمرک ايران از ويژگي‌هاي زير برخوردار است:
- برخوردار از جايگاه ملي و بين المللي بالا و داراي نقش موثر در تصميم گيري (تصميم سازي (کلان سياست‌هاي اقتصادي و بازرگاني کشور.
- ارائه دهنده خدمات گمرکي بهينه ،منطبق با استانداردهاي جهاني با اعمال مديريت ريسک و بهره گيري از فناوريهاي نوين کارآمد.
- داراي تعامل سازنده با سازمانهاي همجوار و بين المللي گمرکي.
- برخوردار از سرمايه هاي انساني توانمند ومتعهد(سند راهبردي گمرک جمهوري اسلامي ايران ،1389، 7).
1-1-5- بيانيه رسالت[3] سازمان
گمرک ج.ا.ا سازماني است حاکميتي ،به عنوان مرزبان اقتصادي کشور و حافظ حقوق دولت و جامعه که بر اساس قانون امور گمرکي، کنوانسيون هاي بين المللي گمرکي و ساير مقررات مرتبط با بهره مندي از سرمايه هاي انساني متعهد و کارآمد، فناوريهاي نوين، مديريت ريسک و تعامل و همگرايي موثر با سازمان هاي همجوار منطقه اي و بين المللي گمرکي که نسبت به ارائه خدمات گمرکي مطلوب اقدام نموده و نقش موثري در تصميم سازي هاي کلان اقتصادي و تجاري کشور ايفا مي نمايد (سند راهبردي گمرک ج.ا.ا ،1389، 7).
1-1-6- اصول و ارزش‌هاي حاکم بر سازمان
- حاکميت تفکر راهبردي
- رعايت کرامت انساني ،اخلاق حرفه اي و ارزش‌هاي اسلامي
- احترام و اعتماد متقابل
- سرعت، دقت و صحت عمل
- صيانت از حقوق دولت و جامعه
- انعطاف پذيري
- همسوسازي تعاملي و تعامل پذيري
- شايسته سالاري
- تعهد به تعالي و ارائه خدمات با کيفيت
- قانون مداري
- ظرفيت سازي
- روزآمدي، نوآوري و شکوفايي
- اطلاع رساني، شفاف سازي و پاسخگويي
- روان سازي، ساده سازي و بهبود مستمر
- مشتري مداري
- دانايي محوري
- خودباوري و اعتماد به نفس
- مشارکت پذيري (سند راهبردي گمرک ج.ا.ا ،1389).
2-5-8- ساختار سازماني گمرک جمهوري اسلامي ايران
شکل 2‑5 ساختار سازماني گمرك ج. ا. ايران (منبع: سايت گمرك ايران)
